تقسیم ترکه

هر فردی در طول زندگی خود اموالی را جمع و برای خود ذخیره میکند. اموالی مانند خانه ، ماشین ، پول در حساب بانکی ، زمین و … . این اموال اگر پس مرگ وی همچنان باقی مانده باشد باید بر طبق قانون تقسیم شود. به اموالی که پس از فوت شخصی باقی می ماند ترکه و به تقسیم آن ترکه میگویند. لازم به ذکر است اموال به دوسته ی منفی و مثبت تقسیم میشوند( اموال منفی بدهی ها و دیون شخص محسوب میشود) که ترکه در دسته ی اموال مثبت متوفی قرار میگیرد .لازم به ذکر است اموال متوفی باید ارزش مبادلاتی داشته باشند در غیر این صورت جزئی از ترکه محسوب نمیشوند . تقسیم ترکه ی متوفی اولویت هایی دارد که باید رعایت شود . در ادامه به این اولویت های میپردازیم .

دیون متوفی

یکی از مواردی در ابتدا تقسیم ترکه باید از اموال متوفی پرداخته شود دیون است . حق هایی که سایر افراد بر گردن متوفی دارند باید در ابتدا پرداخت شود . در این جا بحثی مطرح میشود تحت عنوان دیون ممتازه . دیون ممتازه از آن دسته دیونی هستند که در اولویت پرداخت قرار میگیرند . یعنی در ابتدا این دسته از دیون تسویه شده و سپس سایر بدهی ها پرداخته می شود . یکی از مواردی که جزئی از دیون ممتازه است مهریه زوجه است . این مورد که از بدهی های مرد به زن است در صدر دیون های متوفی قرار گرفته ، پرداخت میشود .

وصیت متوفی

پس از تسویه کردن بدهی و دیون متوفی نوبت به عمل کردن به وصیت متوفی میرسد . اموال متوفی باید بر اساس وصیت وی تقسیم شود . یکی از اشخاصی که بعد از فوت شخص میتوانند داعی تقسیم ترکه شوند کسانی هستند که به موجب وصیت متوفی ذی نفع میشوند . البته لازم به ذکر است هر شخصی صرفا میتواند برای یک سوم از اموال خود وصیت کند و دو سوم ما بقی ترکه باید بر طبق قانون تقسیم شود . مجددا شایان ذکر است اگر مال وصیت شده توسط متوفی بیشتر از یک سوم اموال او بود هر یک از وراث میتوانند برای عمل به وصیت عزیز خویش مطابق وصیت نامه پیش بروند . هرچند که این امری اختیاری است و بالعکس میتوانند سهم الارث خود را مطابق قانون دریافت کنند .

ارث و تعریف آن

به معنای انتقال اموال ، حقوق و دیون به وراث بعد از فوت مورث است . ارث در زمره ی وقایع حقوقی است . یعنی اراده ی اشخاص در آن تاثیری ندارد و ناشی از حکم قانون است. شرطی که به موجب آن ارث محقق می شود موت است . چه این موت حقیقی باشد و چه موت فرضی غایب مفقود الاثر . تقسیم ترکه چنین است

موجبات ارث

موجبات ارث یعنی عواملی که موجب پیدایش روابط توارث بین دو شخص می شود . بدین نحو که پس از فوت هر یک از ایشان از دیگری ارث برده یا به ورثه ی شخص مبدل شوند که به دو دسته ی نسبی و سببی تقسیم میشوند.

هر کدام از این ورثه در درجات مختلفی برای دریافت ارث قرار میگیرند که از ورثه ی درجه یک مانند فرزندان شروع میشود و به درجات دور تری مانند عمو ها و فرزندان آنها می رسد . نکته ی حائز اهمیت اینجا است که در طبقات نسبی وراث درجه بالاتر وراث درجات بعدی را از دریافت ارث محروم میسازند . برای مثال اگر متوفی دارای فرزند باشد تقسیم ترکه میان آنها صورت میگیرد و دیگر به عمو ها ، خاله ها و … سهم  الارثی تعلق نمگیرد . حال اگر متوفی نه فرزندی و نه پدر و مادری در قید حیاتی و نه حتی نوه ای داشته باشد سهم الارث به درجات بعدی از خویشاوندان می رسد(اگر متوفی همسری نیز نداشته باشد) . در ادامه به موجبات ارث به طور دقیق تر می پردازیم .

لازم به ذکر است پیش از تقسیم ترکه میان وراث و استفاده از اموال باید گواهی انحصار وراثت که صدور آن در صلاحیت شورا حل اختلاف است دریافت شود . در این گواهی ورثه و میزان سهم الارث آن ها مشخص میشود.

نسب : منظور از آن قرابت نسبی یا خونی است .

طبقه ی اول : عبارت است از پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد (نوه ) , هر قدر که پایین تر برود . طبق ی اول از خویشاوندان نسبی دو دسته دارد : یکی دسته ی پدر و مادر است و دیگری دسته ی اولاد . پدر مادر و فرزندان متوفی در درجه ی اول طبقه ی اول و نوادگان در درجه ی دوم طبقه ی اول هستند و نتیجه ها در درجه ی سوم طبقه ی اول و به همین ترتیب … .

این طبقه در اولویت دریافت ارث نسبت به سایر طبقات دوم و سوم هستند .

طبقه ی دوم روابط نسبی شامل پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها تا هرچقدر که بالا بروند و اولاد آنها (مانند برادر و یا خواهر متوفی ) تا هرچقدر که پایین بیایند محسوب میشوند . طبقه ی سوم نیز شامل اعمام (عمو ها و عمه های متوفی ) ، اخوال (خاله ها ی متوفی ) و اولاد آن ها هستند .

سبب : به واسطه ی قرابت سببی ، فقط زوجینی که ازدواج ایشان دائمی است از یکدیگر ارث میبرند. زوجین در هیچ یک از طبقات تقسیم ترکه نیستند و با هر یک از طبقات ارث میبرند.

قانون جدید تقسیم ترکه در ماده ی 907 قانون مدنی آمده است :

اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم میشود‌:

اگر فرزند منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر تمام ترکه به او میرسد.

‌اگر اولاد متعدد باشند ولی تمام پسر یا تمام دختر ترکه بین آنها بالسویه تقسیم میشود.

‌اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر پسر دو برابر دختر میبرد.

نکته 1 : به موجب ماده ی 302 قانون امور حسبی : “نسبت به درخواست تقسیم مرور زمان جاری نیست و کسانی که ذیحق در درخواست تقسیم هستند همه وقت می‌توانند این درخواست‌ را بنمایند.”

نکته 2 : ممکن است جمله ی ” از ارث محرومت می کنم ” را بارها در اماکن و صحنه های متعددی شنیده باشید . در این مقاله به توضیح مختصری در این مورد می پردازیم . سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که آیا شخصی میتواند وارث خود را از ارث محروم کند ؟ مشخصا خیر ! همانطور که فوقا ذکر شد اشخاص میتوانند صرفا برای یک سوم از اموال خود در وصیت نامه تعیین و تکلیف کنند و ما بقی اموال بر اساس قانون تقسیم ترکه می شود . پس شخصی نهایتا میتواند در وصیت نامه ی خود ذکر کند که این یک سوم از اموال من به فلان شخص نرسد ولی در مورد دو سوم مابقی  اختیار دار نیست . البته راه هایی برای از بین بردن این محدودیت نیز هست . طبق ماده ی 30 قانون مدنی هر مالکی نسبت به ما یملک خود حق هر گونه تصرف و انتفاع را دارد . پس بر طبق این ماده مالک پیش از فوت خود میتواند اموالش را وقف یا به نام شخص دیگری بزند تا فرد مورد نظر خویش را به گونه از انتفاع بردن پس از مرگ خود محروم سازد .ولی در مورد وصیت نامه ی محروم سازی از ارث چیزی با این عنوان وجود ندارد و عبارتی است که بر اساس قوانین تقسیم ترکه کاملا غلط است.

در مقاله ی فوق سعی شد تا در حد امکان اطلاعات لازم در باب تقسیم ترکه در اختیار شما قرار بگیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر و سوالاتی در باب رای تقسیم ترکه ، دادگاه ذی صلاح برای طرح دعوا و … به وکیل تقسیم ترکه که از طریق سایت عدل و حق  میتوانید به آن دسترسی پیدا کنید ، مراجعه کنید .