جرایم امور مالیاتی

قطعا همه شما عزیزان تا به حال مسایلی را در رابطه با جرایم امور مالیاتی ، مالیات یا اداره امور مالیاتی شنیده‌اید و قطعا می‌دانید که تمامی تجار، کسبه و بطور کلی، کلیه کسانی که دارای کسب و کاری می‌باشند، ملزم هستند که مطابق قوانین و مقررات مالیاتی کشور، تکالیف و وظایف خود را در خصوص پرداخت مالیات انجام دهند. حال چنانچه این افراد به نوعی از پرداخت مالیات سرباز زده یا به عبارت خودمانی‌تر فرار کنند، بالطبع قانون برای آنان مجازات مشخصی را وضع کرده و به تبع آن نیز به مجازات مقرر آن محکوم خواهند شد. در ادامه به تفسیر و بررسی هرچه بیشتر مفهوم قوانین جرایم امور مالیاتی ومجازات آن خواهیم پرداخت. با ما همراه شوید.

 

تعریف لغوی مالیات

واژه مالیات از مال گرفته شده که از نظر فرهنگ شناسی به معنی اجر و پاداش، زکات مال، سرپرستی، چراندن گله های گوسفند، جریمه ای که حکومت برای ارتکاب جرایم از مرتکبین می‌گیرد، باج، خراج و بالاخره مالی که دولت‌ها سالانه از شهروندان خود می‌گیرند، می‌باشد.

 

تعریف اصطلاحی مالیات

مالیات مقدار پولی است که شهروندان یک کشور طبق قانون به دولت خود می پردازند تا در جهت اداره کشور مورد بهره برداری قرار گیرد. مالیات از دوران باستان تا به حال به روش‌های گوناگون اخذ گردیده است.

 

انواع مالیات‌های اسلامی

در اسلام مالیات فقط محدود به زکات، خمس، خراج و انفاقات واجب مسلمانان نبوده، بلکه مالیات تامین کننده نیازهای نظام اسلامی است.

مالیات‌های اسلامی از نظر زمان تعیین به دو گروه تقسیم می‌شوند؛

1-مالیات‌های مستقل و ثابت: از صدر اسلام رایج بوده، مانند خمس، زکات و… که موارد مصرف آن از سوی شارع اسلام تعیین شده است.

2-مالیات‌های مستحدثه و تابعی: با پیشرفت جوامع و مسائل نوظهور تصویب شده‌اند، مانند بودجه دفاعی و نظامی، بهداشتی و درمانی، آموزش و پرورش و….

 

 

اقسام مالیات

علاوه‌بر آنچه که در رابطه با انواع مالیات‌های اسلامی گفته شد، مالیات‌ها به نوع دیگری نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از؛

1. مالیات مستقیم:

مالیات‌های مستقیم بطور مستقیم از دارایی و درامد افراد اخذ می‌گردند که خود انواع متعددی را شامل می‌شوند که عبارتند از؛

مالیات بر دارایی شامل: مالیات سالانه املاک، مالیات بر ارث، حق تمبر، مالیات بر درآمد اتفاقی

مالیات بر درآمد شامل: مالیات بر درآمد اجاره املاک، مالیات بر درآمد کشاورزی، مالیات بر درآمد حقوق و دستمزد، مالیت بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد اتفاق.

 

2. مالیات غیرمستقیم

 

این مالیات با واسطه و به طور غیرمستقیم بر قیمت کالاها و خدمات اضافه شده و به مصرف کننده تحمیل می‌گردند که این نوع از مالیات‌ نیز دارای انواع مختلفی بوده که عبارتند از؛

مالیات بر واردات شامل: حقوق گمرکی، سود بازرگانی، ٣٠٪از مبلغ اتومبیل‌های وارداتی،15 ٪حق ثبت

مالیات بر مصرف وفروش شامل: مالیات بر فرآورده‌های نفتی، مالیات تولید الکل طبی و صنعتی، مالیات نوشابه‌های

 

غیرالکلی، مالیات فروش سیگار، مالیات اتومبیل، 1۵٪مالیات اتومبیل‌های داخلی، مالیات فروش خاویار، مالیات حق اشتراک تلفن خودکار و خدمات بین الملل، مالیات ضبط صوت و تصویر، مالیات بر ارزش افزوده.

 

مالیات چه فوایدی برای کشور دارد؟

شاید برایتان پرسش مطرح شود که مالیات چه اثار و فوایدی را برای کشور دارد و چرا این همه به اخذ مالیات تاکید شده و تا این اندازه اهمیت دارد؟ در ادامه به این مهم خواهیم پرداخت.

مالیات یکی از مهمترین منابع تامین بودجه و اعتبارات در هر کشوری محسوب می‌شود و بدون آن، اداره کشور تقریبا غیرممکن است و تامین بودجه کشور در ایران به نفت و گاز وابسته است که البته مشکل بزرگی است و باید در طول زمان اصلاح گردد. همچنین در ادامه به برخی از علل اهمیت مالیات و فواید آن اشاره می‌کنیم؛

١-کاهش وابستگی دولت به صادرات نفت و گاز و سایر منابع تجدید ناپذیر

٢-برقراری عدالت اجتماعی و اقتصادی و تعدیل ثروت از طریق مالیات تصاعدی

٣-از بین بردن یا کاهش فاصله طبقاتی مردم از طریق معافیت‌های مالیاتی

۴-حمایت از تولیدات داخلی و کاهش واردات محصولات خارجی

۵-کاهش مصرف برخی کالاهای مضر مانند سیگار و سایر دخانیات

 

۶-تامین بودجه کشورو توسعه رفاه اجتماعی و تقویت بنیه دفاعی و نظامی

٧-کاهش وابستگی دولت به استقراض خارجی و تامین منابع مالی خارجی

٨-حفظ نظام اسلامی و جلوگیری از سلطه اقتصادی بیگانگان بر کشور

 

جرایم امور مالیاتی چه جرایمی هستند؟

تمامی آثار و فواید مالیات، زمانی محقق می‌شود که مالیات‌ها مطابق قانون وصول شوند. در طول تاریخ همواره افرادی بوده‌اند که فرار مالیاتی داشته‌اند. مالیات به مثابه شرکت در یک تعاون اجتماعی برای رسیدن به رفاه بیشتر و زندگی اجتماعی بهتر است و قطعا کسی که مالیات نمی‌دهد در این امر اختلال ایجاد می‌کند و مرتکب جرایم امور مالیاتی می شوند.

 

مجازات جرایم امور مالیاتی

قطعا قانون و قانونگذار با شخصی که مرتکب جرایم مالیاتی شده و از پرداخت آن خودداری کند به روش‌های مختلفی برخورد خواهد کرد که عبارتند از؛

روش اول که اغلب موارد را پوشش می‌دهد، روش غیرکیفری و تخلف است که ضمانت اجرای آن‌ها اغلب به صورت جریمه نقدی است.

روش دوم که تعداد کمی از موارد را شامل می‌شود، روش و برخورد کیفری است که به معنی جرم قلمداد کردن نقض برخی از قوانین و مقررات مالیاتی است و ضمانت اجرای ان هم تعیین مجازات است.

 

عناصر متشکله جرایم امور مالیاتی

عنصر قانونی

در ایران قوانین و مقررات زیادی در زمینه مالیات وضع شده که قسمت اعظم آن مربوط به تعیین انواع مالیات، نرخ مالیات، نحوه وصول مالیات و معافیت‌های مالیاتی می‌باشد که یکی پس از دیگری تصویب و مقررات قبلی را نسخ نموده‌اند.

عنصر مادی

رفتارهای مجرمانه‌ای که به عنوان جرایم مالیاتی مد نظر است، مطابق قانون اصلاحی مالیات‌های مستقیم، گاه به صورت ترک فعل و گاه به صورت فعل مادی مثبت تحقق می‌یابد.

 

 تنظیم دفاتر، اسناد و مدارک خلاف واقع و استناد به آن

مهمترین مستند وصول مالیات دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی، توسط مودیان مالیاتی است که اگر آن‌ها خلاف واقع باشند، موجب فرار مالیاتی می‌گردد.

عنصر مادی این جرم فعل مثبت مادی مرکب است که در واقع از دو فعل ترکیب شده است:

• تنظیم دفاتر،اسناد و مدارک به صورت خلاف واقع: دراین حالت اسناد خلاف واقع ثبت می‌شود، مانند تنظیم فاکتورفروش یا دفتر روزنامه به کمتر از مقدار فروش.
• استناد به دفاتر، اسناد و مدارک خلاف واقع: تازمانی که به این اسناد استناد نشده، جرم محقق نشده و مرتکب به صرف تنظیم خلاف واقع آن‌ها تحت تعقیب قرار نمی گیرد که این استناد از دو حالت خارج نیست یا در مراجعه و بررسی ماموران مالیاتی به شخص مودی صورت می‌گیرد یا در مقام مراجعه مودی به ادارات مالیاتی مربوط.

 

 چنانچه کارمندان یا عوامل مودی بدون اطلاع وی اسناد و مدارک و دفاتر را خلاف واقع تنظیم نمایند، باز هم جرم محقق شده‌است؟

شایان ذکر است که با توجه به اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری وعدم اطلاع شخص جرم محقق نشده است.

 

اختفای فعالیت اقتصادی و کتمان درآمد حاصل از آن

عنصر مادی این جرم ترک فعل است و از جرایم مرکب است که در هر دو رفتار مجرمانه، مد نظر قانونگذار بوده‌است که عبارتند از:

• اختفای فعالیت اقتصادی : از حیث حجم فعالیت و نوع آن در تشخیص درست درآمد شخص مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• کتمان درآمد : که به صور مختلف قابل تحقق است و مهمترین و شایعترین نوع آن تنظیم اظهارنامه مالیاتی است.

 

امتناع از انجام تکالیف قانونی مبنی بر ارسال اطلاعات مالی  به سازمان امور مالیاتی کشور

عنصر قانونی این جرم نیز ترک فعل ومقید وارد کردن زیان به دولت است که ارکان ان عبارتند از:

• ممانعت از دسترسی ماموران مالیاتی به اطلاعات مالی و اقتصادی خود یا دیگری که براساس ماده 181 قانون مالیات‌های مستقیم به سازمان امور مالیاتی و به ماموران آن اجازه داده به محل کار مودی مراجعه و آن را مورد بررسی قرار داده و حتی مدارک وی را به اداره مالیاتی منتقل نماید که این امرمتکی به حکم قضایی بوده و ضمانت اجرا نیز دارد.
• امتناع از انجام تکالیف قانونی مبنی بر ارسال اطلاعات مالی-مواد 169و169مکرر

 

 وظایف اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از دولتی یا غیر دولتی براساس قانون مالیات‌های مستقیم

با توجه به آنچه گفته شد، اشخاص حقیقی و حقوقی براساس قانون مالیات‌های مستقیم، وظایفی را دارند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت. همواره ما را دنبال کنید.

– صدور صورتحساب برای انجام معاملات

– درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله در صورتحساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه

-ارائه فهرست معاملات به سازمان امور مالیاتی

– ممنوعیت استفاده از شماره اقتصادی دیگران

– لزوم استفاده از سامانه صندوق فروش و تجهیزات مشابه

– درج اطلاعات مذکور در ماده 169 مکرر در پایگاه اطلاعات هویتی، عملکردی و دارایی مودیان مالیاتی

 

خودداری از کسر و ایصال مالیات مودیان مالیاتی

در موارد ی  قانون مالیات‌های مستقیم، وظایفی برای اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از خصوصی و دولتی و شهرداری‌ها در نظر گرفته تا نسبت به کسر مالیات مودیان اقدام و به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز نمایند.

این اشخاص شامل موارد زیر می‌باشند؛

• کارفرمایان در هنگام پرداخت مطالبات پیمانکاران (تبصره3ماده 104)
• پرداخت کنندگان وجوه به اشخاص حقوقی خارجی(ماده107)
• موسسات بیمه گر در قبال بیمه اشخاص حقیقی و حقوقی(ماده 109)
• ادارات و سازمان‌های دولتی در قبال ارائه خدماتی که مشمول مالیات می‌شوند(ماده149)
• مسولین مالی و ذی حسابی ادارات و سازمان‌های دولتی در قبال کسر مالیات از حقوق کارمندان و کارکنان خود
• متصدیان فروش و ابطال تمبردر هنگام فروش آن به اشخاص(ماده188)

و سایر مواردی که در این قانون و قوانین مربوطه ذکر شده است.

 

تنظیم معاملات و قراردادهای خود به نام دیگران یا معاملات و قراردادهای مودیان دیگر به نام خود بر خلاف واقع و جرم بودن آن!

عنصر مادی این جرم فعل مثبت است و بدیهی است که انجام این فعل اول باید با علم و اطلاع شخص باشد و ثانیا باید به قصد فرار مالیاتی صورت گیرد.

 

خودداری از انجام تکالیف قانونی در خصوص تنظیم و تسلیم اظهار نامه مالیاتی حاوی اطلاعات درآمدی و هزینه ای در سه سال متوالی

مطابق مواد 7 و 11و 28 و 80 و100 و مواد دیگر، مودیان مالیاتی را مکلف به تنظیم و ارائه اظهارنامه مالیاتی نموده‌است و مطابق ماده 192 تخلف از این امر جریمه معادل سی یا ده درصد مالیات تعلق خواهد گرفت. عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر مطابق ماده 193 مشمول جریمه معادل بیست درصد مالیات و در صورت رد دفتر ده درصد مالیات تعلق می‌گیرد.

 

استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر به منظور فرار مالیاتی

یکی از شیوه‌های رایج فرار مالیاتی، روش استفاده از کارت بازرگانی دیگران است که جرم دانستن این شیوه باید به قصد فرار از مالیات باشد .

 

معاونت در جرایم امور مالیاتی

معاونت در جرم از حیث مصادیق دارای یک حکم کلی است که در مواد 126 و 127 قانون مجازات اسلامی تعیین تکلیف شده است. در ماده 276 قانون مالیات‌های مستقیم، دو نوع معاونت در جرایم مالیاتی در نظر گرفته شده‌است.

اول معاونت توسط افراد و اشخاص 1- حسابداران، حسابرسان و موسسات حسابرسی 2-ماموران مالیاتی 3 – کارکنان بانکها و موسسات مالی و اعتباری  که مجازات این اشخاص که به نوعی امین دولت محسوب هستند، حداقل مجازات مباشر است.

دوم جرایم مشمول ماده 127 قانون مجازات اسلامی است.

 

عدم گزارش تخلفات مالیاتی

  طبق ماده 276 شامل افراد قید در ماده می باشد و عنصر مادی آن ترک فعل است  و اولا قانونگذار قصد داشته علاوه بر تکلیف این امر مجازاتی برای آن در نظر بگیرد.

  

دسترسی غیر مجاز و سواستفاده از اطلاعات ثبت شده در پایگاه اطلاعات هویتی

با توجه به اینکه طبق ماده 279 قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی افراد حقیقی و حقوقی اعم از دولتی و غیردولتی، باید اطلاعات هویتی خود را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهند، احتمال افشاء این اطلاعات نیز هست. قانونگذار در این مورد 3 رفتار را جرم انگاری کرده است که عبارتند از؛

• دسترسی غیر مجاز به اطلاعات ثبت شده در پایگاه اطلاعاتی
• سوء استفاده از اطلاعات مذکور در بند یک
• افشای اطلاعات مذکور در بند یک

 

عرضه کالا بدون رعایت مقررات و ضوابط مقرر در قانون مالیات بر ارزش افزوده

عرضه کالا و صادرات و واردات دارای تشریفات خاصی است که عدم رعایت آن موجب فرار مالیاتی و ایجاد ضمانت اجرا از سوی قانونگذار و مشمول کالای قاچاق خواهد بود. (ماده 19 ) عنصر مادی این جرم از دو بخش فعل و ترک فعل تشکیل می‌شود که عبارتند از؛

• فعل: یعنی عرضه کالایی که مشمول مالیات بر ارزش افزوده است.
• ترک فعل : عدم رعایت تشریفات و ضوابط مقرر در قانون به هنگام عرضه کالا

که البته باید گفت که ایراد اساسی این ماده مغایرت با اصل قانونی بودن جرم مجازات است و عدم تعیین ضوابط و مقرراتی است که از نظر قانونگذار عدم رعایت آن‌ها در مقام عرضه کالا جرم شناخته می شوند.

 

عنصر روانی

کلیه جرایم پنجگانه ای که در عنصر مادی به آن اشاره کردیم از جرایم عمد محسوب می‌گردند که اراده در ان نقش اساسی دارد و در صورت اثبات غفلت و سهل انگاری فرد عمل وی جرم محسوب نمی گردد، اما حسب مورد ممکن است، تخلف مالیاتی محسوب گردد.

لازم به ذکر ست که تمامی جرایم مربوطه از جرایم مقید محسوب می‌گردند و نتیجه مجرمانه انها عدم وصول مالیات می باشد، چه مباشرتا چه توسط دیگری.

 

 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 3/12/1366

مواد 192 تا 280 این قانون اختصاص به تخلفات و جرایم مالیاتی دارد . مواد 272تا 280 به لحاظ تعیین مجازات کیفری، جرم انگاری صورت گرفته و ماده 200 این قانون در مرتبه اول کیفری محسوب نمی‌گردد و برابر قانون به تعیین جریمه و مسولیت تضامنی سردفتر با مودی در پرداخت مالیات اکتفا می‌شود، اما تکرار ان جرم است و سر دفتر تعقیب کیفری می‌شود. همچنین مفاد ماده 201 مبتنی بر جرم انگاری فرار مالیاتی است که قسمت اول آن شامل  توسل به اسناد و مدارک تقلبی و قسمت دوم راجع به عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی است. هرچند ضمانت اجرای هر دو یکی است .

در این رابطه خوب است که توجه داشته باشید، هرچند فرار مالیاتی در حالت عادی جرم محسوب نیست، فرار مالیاتی با توسل به اسناد و مدارک تقلبی جرم محسوب می‌گردد.

طبق ماده 202 این قانون جلوگیری از خروج مدیر یا مدیران مسئول اشخاص حقوقی که بدهی مالیاتی آن‌ها از سقف قانونی فراتر رفته و این بدهی مربوط به زمان مدیریت آن اشخاص باشد، صورت می‌گیرد که بدون مجوز قضایی و صرفا با اعلام وزارت اقتصاد و امور دارایی یا سازمان امور مالیاتی صورت می‌گیرد.

 

 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب  17/2/1387

دومین قانونی که به امور مالیاتی اختصاص داده شده، همین قانون است. در این قانون تکلیف و وظایف متعددی برای مودیان مالیاتی پیش‌بینی شده که تخلف از آن‌ها با ضمانت اجراهای اداری و جریمه ومانند آن روبرو خواهند شد .

این نوع مالیات که به کالا و خدمات تعلق می‌گیرد در نهایت از مصرف کننده دریافت می‌گردد.

 

 وظایف اشخاص حقیقی و حقوقی مطابق قانون مالیات‌های مستقیم کدام است؟

اشخاص حقیقی و حقوقی مختلف مطابق با قوانین و مقررات مالیات‌های مستقیم، وظایفی را برعهده دارند که در ادامه آن‌ها را برمیشماریم؛   

– صدور صورتحساب برای انجام معاملات

– درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله در صورتحساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه

-ارائه فهرست معاملات به سازمان امور مالیاتی

– ممنوعیت استفاده از شماره اقتصادی دیگران

– لزوم استفاده از سامانه صندوق فروش و تجهیزات مشابه

– درج اطلاعات مذکور در ماده 169 مکرر در پایگاه اطلاعات هویتی ،عملکردی و دارایی مودیان مالیاتی

– خودداری از کسر و ایصال مالیات مودیان مالیاتی

 

  مرجع صلاحیتدار در جرایم امور مالیاتی کدام است؟

یکی از مسایل مهم در رابطه با هر نوع جرم، مرجع صلاحیت‌دار آن می‌باشد. تشریفات رسیدگی در جرایم مالیاتی همچون سایر جرایم عمومی است، بجز دو مورد که تصریح گردیده‌است.

اقامه دعوی علیه مرتکبین نزد مراجع قضایی از طرف سازمان امور مالیاتی به عمل خواهد آمد که به نظر می‌رسد، یکی از جهات شروع به رسیدگی است و بدون طرح دعوی از ناحیه آن سازمان موضوع قابل رسیدگی  نیست. همچنین در ماده268 قانون مالیات‌های مستقیم که تعقیب سردفتران متخلف در مرجع صلاحیتدار مذکور در قانون دفاتر اسناد رسمی به وسیله دادستانی انتظامی مالیاتی به عمل خواهد آمد. البته توجه داشته باشید که زمانی که بحث قاچاق مطرح است، مرجع صلاحیتدار دادگاه‌های انقلاب اسلامی است.

 

در آخر…

از همراهی شما کاربران عزیز و بزرگوار متشکریم. در این نوشتار سعی شد که به تفسیر و بررسی کامل هرآنچه که لازم بود از قوانین جرایم امور مالیاتی بدانیم، آشنا شوید. چنانچه در خصوص پرداخت مالیات یا معافیت‌ها و جرایم امور مالیاتی پرسشی در ذهن دارید با ما تماس بگیرید. شما می توانید در این راستا از یک وکیل امور مالیاتی کمک بگیرید.